Oranjezon, wandelen tussen zee en stilte

Oranjezon in Vrouwenpolder is een duingebied vol contrasten: stille valleien, wuivend helmgras en bossen waar damherten en konikpaarden rondstruinen. In de zomer bloeit de zeldzame parnassia als witte ster, terwijl de duindoorn in de nazomer de duinen kleurt met oranje bessen. Vogels zorgen voor een levendige soundtrack en de zilte zeelucht maakt de wandeling compleet. Hier voelt elke stap als een ontdekking: ruig, puur en betoverend mooi.

Na de gezelligheid van de Colijnsplaatse Dagen was het vandaag tijd voor het serieuzere ‘werk’: wandelen in het natuurgebied Oranjezon tussen Vrouwenpolder en Oostkapelle op Walcheren. Een gebied waar natuur, historie en avontuur elkaar ontmoeten. Hier wandel je niet alleen door een schitterend duinlandschap, maar ook door de tijd: van jachtgebied en waterwinning tot een plek vol flora, fauna en stille oorlogsherinneringen.

Historie – van jachtgebied en waterwinning tot natuur

Oranjezon dankt haar naam aan de graven van Nassau, later prinsen van Oranje. Eeuwenlang was het een konijnenwarande (tot 1760), waar konijnen werden gehouden voor hun waardevolle vachten. Van de vellen werden hoeden gemaakt die tot in Parijs hun weg vonden. Tussen duinen en polders werd bos aangeplant: het Oranjebosch (ook wel Princenbosch genoemd). De rest van het gebied werd gebruikt als vroon, weidegrond voor vee.

Waterwinning

In de 19e eeuw dronken de inwoners van Walcheren uit welputten en regentonnen. Geen wonder dat ziekten als cholera, tyfus en pokken vaak voorkwamen. In 1889 kocht de gemeente Middelburg een deel van Oranjezon om er schoon drinkwater te winnen. Via kanalen – die je nu nog steeds kunt zien liggen – werd het water naar Middelburg vervoerd.

Waar nu de entree van het gebied ligt, stond vroeger een stoomgemaal. De waterwinning stopte in 1995, maar kan in noodsituaties weer worden opgestart. Onder het duin bij de entree ligt tegenwoordig een 'opjager', een slimme installatie die de waterdruk in de leidingen op peil houdt.

Aardkundige bijzonderheden: levend duinzand

Oranjezon is een Aardkundig Monument. Het unieke landschap heeft ervoor gezorgd dat Oranjezon geselecteerd is als één van de 40 geosites die onderdeel uitmaken van UNESCO Geopark Schelde Delta. Hier zie je hoe duinen op natuurlijke wijze ontstaan en veranderen. Zand waait vanaf het strand naar de duinvoet, blijft hangen achter schelpjes of toefjes helmgras, en vormt zo een nieuw heuveltje. Soms groeit een duin aan, soms waait het weer weg of verplaatst het zich.
In Oranjezon vind je alle stadia van duinvorming naast elkaar, een uniek kijkje in een levend landschap.

Oranjezon in de Tweede Wereldoorlog

De duinen herbergen nog stille getuigen van de oorlog. Tijdens de Duitse bezetting werden hier mijnenvelden aangelegd, gemarkeerd door karakteristieke betonnen paaltjes die je nog overal terugziet. Ook vind je kleine bakstenen bunkers die dienden als onderkomen voor soldaten.

Langs de Bomenroute staat zelfs nog een intacte schuttersput en in het westelijke deel loopt een oude spoorlijn die destijds werd gebruikt voor de aanleg en bevoorrading van de verdedigingsstellingen. Zo wordt elke wandeling hier ook een ontdekkingstocht door de recente geschiedenis.

Wandelpaden en avontuur gegarandeerd

Oranjezon kent een rijk netwerk aan paden: van korte rondjes tot lange zwerftochten. Er zijn vier gemarkeerde routes, variërend van 2,5 tot 6,5 km: de Bosroute, Damhert-route, Parnassiaroute en Torenroute. Sommige paden zijn breed en rustig, andere slingeren smal tussen de duinhellingen door.

Langs de Torenroute staat stond een fraaie uitkijktoren. Let vooral op stond. De zoektocht naar deze toren en het bijbehorende uitzicht leverde niets op totdat de boswachter wist te vertellen dat er géén uitkijktoren meer was. Het budget voor onderhoud en renovatie ontbrak en daardoor is het beklimmen van de toren niet veilig meer voor de bezoeker.

Langs de routes kom je door vochtige duinvalleien, stille bossen en/of open duinen. Afwisselender dan dit wordt het niet.

Parnassia, ster van het duin

De parnassia is een van de stille juwelen van Oranjezon. In de zomer verschijnt ze tussen het duingras, met witte bloemen die fonkelen als kleine sterretjes in het groen. Ze houdt van vochtige valleien waar het zand het licht en het water vasthoudt, en juist daar bloeit ze in volle glorie. Zeldzaam en kwetsbaar tegelijk, maar ook onvergetelijk mooi. Wie haar eenmaal ziet, begrijpt waarom deze bloem vaak wordt beschouwd als het symbool van de zuivere natuur in het Zeeuwse duinlandschap.

En wij hadden geluk :)

Lees meer over de parnassia op botanischetuinen.nl/parnassia.

Flora & fauna: verborgen parels en vogelgezang

De variatie in landschap maakt Oranjezon bijzonder. Aan zee groeien helmgras en duindoorn, landinwaarts vind je meidoorn, egelantier, bramen en loofbos met eik en berk.

• Planten: duinviooltje, muizenoortje, driedistel, kleine leeuwetand, parnassia, moeraswespenorchis en addertong.

• Vogels: meer dan 130 soorten, waarvan ca. 60 broeden. Je hoort nachtegalen, boomleeuweriken, sprinkhaanzangers en gekraagde roodstaarten. Ook havik, zomertortel, wielewaal en goudvink hebben er hun plek.
  En heel bijzonder: de bijeneter broedt hier!

• Zoogdieren: damherten zijn bijna een garantie en met wat geluk zie je een vos wegschieten.

Duindoorn, het zuurzoete goud van Oranjezon

De duindoorn geeft onder andere Oranjezon in de nazomer een warme gloed. Tussen de zilvergroene bladeren schitteren de feloranje bessen, een feestmaal voor vogels die zich tegoed doen aan dit zuurzoete goud. De struik zelf, vol stekels en knoestige takken, lijkt stoer en weerbarstig, maar draagt vruchten die ook voor mensen eetbaar zijn. Hun frisse, zure smaak is niet meteen zacht, maar juist krachtig en vitaal.

Wil je zelf experimenteren met deze bijzondere vrucht?
Hier vind je bijvoorbeeld een recept voor jam: www.yuice.nl.

Beheer: herstel van balans

De jarenlange waterwinning maakte het gebied droger en verruigd. Sindsdien is gewerkt aan herstel: kanalen zijn gedempt, de natuurlijke waterstand is teruggebracht en de invasieve Amerikaanse vogelkers is verwijderd. Aangeplante dennenbossen worden geleidelijk omgevormd tot meer gevarieerd loofbos.

En niet onbelangrijk: stuivend zand krijgt weer de ruimte. Dat zorgt voor dynamiek, kalkverspreiding en herstel van oorspronkelijke duinvegetatie.

Begrazing: grazers als natuurlijke beheerders

Vrijlopende konikpaarden en Herefordrunderen zorgen voor een natuurlijke balans. Ze houden het landschap open, maken plek voor jonge plantjes en leveren voedsel voor insecten en vogels. Soms worden zelfs jonge rugstreeppadjes aangetroffen in warme mesthopen.

Sinds 2014 grazen koniks in het oosten, en inmiddels ook in het westen (samen ongeveer 250 hectare). Er zijn plannen om beide begrazingsgebieden te verbinden tot één groot terrein.

Belangrijk: houd altijd afstand (minimaal 25 meter), voer of aai de dieren niet en loop om ze heen als ze op het pad staan.

Praktische informatie

• Adres: Koningin Emmaweg 22, 4354 KD Vrouwenpolder
• Website: www.hetzeeuwselandschap.nl/natuurgebieden/oranjezon
• Toegang: € 1,00 per persoon; gratis voor donateurs van Het Zeeuwse Landschap.
• Opening: dagelijks van zonsopgang tot zonsondergang.
• Parkeren: Koningin Emmaweg 22 (betaald); fietsenstalling bij de ingang.
• Honden & fietsen: niet toegestaan.
• Bezoekerscentrum: kleine expo bij de entree.
• Excursies: gidswandelingen (ca. 2 uur) voor volwassenen € 7,00 en voor kinderen € 3,50 (maar ook hier korting voor donateurs).